Kortegolf

Antennes van het kortegolf zendstation in Wertachtal (D)

Zenderruimte van het kortegolf zendstation in Wertachtal (D)

Controlekamer van het kortegolf zendstation in Wertachtal (D)

De kortegolf is het deel van het radiospectrum dat de HF-frequenties en een deel van de MF-frequenties omvat (ruwweg 2-30 MHz, ongeveer 10-150 meter). Meestal verwijst de term 'kortegolf' specifiek naar het deel van dit gebied dat voor radio-omroep gebruikt wordt. Algemener verwijst de term naar het HF-spectrum in het algemeen. Dit artikel behandelt echter specifiek de toepassing voor omroep.

De kortegolf wordt uitgebreid benut door internationale omroeporganisaties, die gebruik maken van de speciale propagatiemogelijkheden van de HF-frequenties om de wereldomroep tw verzorgen voor luisteraars op grote afstand. Veel landen bieden deze zenders aan als service aan hun inwoners in het buitenland. Sommige zenders richten zich op het verspreiden van onafhankelijke informatie voor gebieden waar dit niet vanzelfsprekend is, of juist het omgekeerde, het verspreiden van propaganda. Ook zijn er nog religieuze uitzendingen te vinden. Meer recentelijk verschijnen er ook projecten zoals Radio 700, KBC en dergelijke die proberen de kortegolf als medium nieuw leven in te blazen, zij het digitaal of als een soort nostalgieradio. In de tropen wordt de kortegolf nog steeds gebruikt voor nationale uitzendingen vanwege de lagere gevoeligheid voor atmosferische storingen, die veroorzaakt worden door bliksemontladingen.

Tegenwoordig neemt het gebruik van kortegolf langzaam af in technologisch vooraanstaande landen, waar steeds meer van satellieten en het internet gebruik wordt gemaakt voor langeafstandscommunicatie.

Frequentietoewijzingen

In tegenstelling tot de langegolf en de middengolf bestaat de kortegolf niet uit één afstemband; het totale HF-frequentiegebied bestrijkt immers bijna 30 MHz. De frequenties worden onderverdeeld in meerdere afstembanden, die soms ook wel 'meterbanden' worden genoemd vanwege hun aanduiding naar de golflengte in meters. Elke afstemband heeft zijn eigen karakteristieken. Zo zijn de lagere banden 's nachts en in de winter bruikbaarder, terwijl de hoogste banden alleen 's zomers overdag bij sterkere zonneactiviteit te gebruiken zijn.

De volgende banden worden internationaal erkend, hoewel er tussen landen wel kleine verschillen kunnen bestaan.

Meterband	Bereik	Opmerkingen
120 m	2.300 – 2.495 kHz	Tropenband
90 m	3.200 – 3.400 kHz	Tropenband
75 m	3.900 – 4.000 kHz
60 m	4.750 – 5.060 kHz	Tropenband
49 m	5.900 – 6.200 kHz
41 m	7.200 – 7.450 kHz
31 m	9.400 – 9.900 kHz	Momenteel de intensiefst gebruikte band
25 m	11.600 - 12.100 kHz
22 m	13.570 - 13.870 kHz	Voornamelijk gebruikt in Europa en Azië
19 m	15.100 - 15.800 kHz
16 m	17.480 - 17.900 kHz
15 m	18.900 - 19.020 kHz	Vrijwel niet gebruikt
13 m	21.450 - 21.850 kHz
11 m	25.600 - 26.100 kHz

Uitzendingen in de kortegolf maken hoofdzakelijk gebruik van amplitudemodulatie, met een kanaalverdeling van 5 kHz tussen de kanalen. Daarnaast worden ook Digital Radio Mondiale-uitzendingen verzorgd in digitaal formaat.

Voordelen

Omroep via de kortegolf heeft een aantal voordelen ten opzichte van andere, nieuwere technologieën.

• Het bereik van de uitzendingen is zeer groot ten opzichte van bijvoorbeeld FM-radio, waardoor voor weinig geld een groot gebied bereikt kan worden.
• In de tropen heeft de kortegolf minder last van storingen door de vele onweersbuien in dat deel van de wereld dan de middengolf.
• Censuur is zeer moeilijk aangezien er geen technologische beperkingen kunnen worden gelegd op de verspreiding van de signalen. Stoorzenders kunnen het luisteren wel moeilijker maken, maar niet onmogelijk. Het is daarnaast ook moeilijk na te gaan wie naar een uitzending luistert. De enige manier om ontvangst van 'ongewenste' informatie echt helemaal onmogelijk te maken is door het bezit van kortegolfradio's volledig te verbieden, zoals in Noord-Korea wordt gedaan.
• Kortegolfradio's zijn goedkoop en makkelijk verkrijgbaar. Een groot deel van de wereldbevolking beschikt dan ook over een kortegolfradio.
• Vanwege de eenvoudige technologie kunnen radio's zeer klein worden gemaakt, en toch voldoende bestand zijn tegen schade. Dit in tegenstelling tot computers, die veel kwetsbaarder zijn.
• Omdat radio's een veel lager energieverbruik hebben kunnen ze makkelijk dagenlang op batterijen werken, waardoor het eenvoudig is op afgelegen plaatsen te luisteren waar geen internet of satellietverbinding is.

Nadelen

De kortegolf heeft ook een aantal nadelen.

• De ontvangst van kortegolfzenders is afhankelijk van de toestand in de ionosfeer en deze verandert in de loop van de dag en ook door de toestand van de zon (zoals door zonnevlekken). De radiogolven kunnen op andere plaatsen op aarde terechtkomen dan waar bedoeld. Korte-golfstations richten daarom in de loop van de dag en het jaar regelmatig hun zenderpark opnieuw af en/of wisselen van frequentie. Dit maakt betrouwbare ontvangst echter weer moeilijker voor luisteraars die weinig technische kennis bezitten.
• Door overmatig gebruik van sommige kortegolfbanden is storing door nabijgelegen zenders een veelvoorkomend probleem.
• De geluidskwaliteit van de gebruikte modulatie (AM) is beperkt, zeker ten opzichte van FM maar ook ten opzichte van middengolfuitzendingen. Het geluid is mono, heeft een beperkte bandbreedte en kan onderhevig zijn aan storing. Dit probleem is deels een eigenschap van de modulatie en niet zozeer van de kortegolf zelf. Initiatieven om dit probleem op te lossen door de uitzendingen te digitaliseren zijn gaande (onder andere Digital Radio Mondiale), maar het is nog onduidelijk of deze initiatieven de analoge techniek op lange termijn volledig zullen vervangen.
• Naarmate het internet algemener beschikbaar wordt, komen kortegolfstations in de problemen omdat ze de concurrentiestrijd niet meer aankunnen. Zeker in westerse landen is het bezit van kortegolfradio's steeds meer beperkt tot hobbyisten en andere enthousiastelingen; een steeds kleiner aantal luistert nog routinematig naar de kortegolf zoals dat elders in de wereld nog wel gebeurt.