FM-omroepband
De FM-band wordt gebruikt voor radio-uitzendingen waarbij frequentiemodulatie (FM) gebruikt wordt. Door de toepassing van FM was het mogelijk grotere bandbreedten te gebruiken en zo hifi-geluid te leveren. Ook kan met FM een betere storingsonderdrukking verkregen worden.
Gebruikte frequentiebanden
Wereldwijd wordt FM-omroep uitgezonden in VHF-band II tussen 87,50 en 108,00 MHz. In diverse landen wordt slechts een deelgebied hiervan gebruikt. In Japan en delen van het voormalige oostblok gebruikt men (gedeeltelijk) andere frequentiebereiken. Als modulatie wordt de frequentiemodulatie (FM) gebruikt. Dit zorgt voor een minder storingsgevoelige overdracht van de signalen in vergelijk met de in de langegolf, middengolf en kortegolf gebruikte amplitudemodulatie (AM), die last heeft van atmosferische storingen. De voor FM-band beschikbare frequenties zijn bepaald op een aantal ITU-conferenties. Een mijlpaal daarbij was de Stockholm-overeenkomst in 1961 tussen 38 landen. De kanaalafstand, en daarmee de bandbreedte van het kanaal, is 200 kHz.
Uitzonderingen zijn onder andere:
- Voor 1945 gebruikte men in Amerika een andere FM-band, ook wel 'Pre War FM' genoemd. De frequenties lagen tussen de 42,00 en 50,00 MHz. Kort na de Tweede Wereldoorlog is er besloten om de huidige FM-frequenties te gaan gebruiken.
- In Amerika wordt uitgezonden tussen 87,80 en 108,00 MHz, een iets kleinere band dus.
- In Japan wordt in plaats van de FM-band de frequentieband van 76,00 tot 90,00 MHz gebruikt, met een kanaalafstand van 100 kHz.
- In Rusland en sommige voormalige Oostbloklanden gebruikt men de OIRT-FM-band. De frequenties liggen tussen 65,00 tot 74,00 MHz met een kanaalafstand van 30 kHz. Reden daarvoor was om ontvangst van westerse zenders te bemoeilijken. De meeste landen hebben de OIRT-FM-band afgeschaft en gebruiken nu dezelfde FM-band als het westen (87,50 tot 108,00 MHz).
De frequentie van een FM-zendstation is meestal een veelvoud van 100 kHz. In het grootste deel van Amerika en het Caribische gebied, worden alleen de oneven veelvouden gebruikt. In sommige delen van Europa, Groenland en Afrika worden alleen de even veelvouden gebruikt. In Italië worden "half-kanaals" veelvouden van 50 kHz gebruikt. Hiernaast zijn er in bepaalde landen diverse andere, minder gebruikelijke, standaarden, onder andere veelvouden van 1, 10, 30, 74 en 300 kHz.
Technische karakteristieken
In 1961 heeft de FCC een standaard voor stereo-FM aangenomen.
Omdat mono-radio-ontvangers ook de stereo-uitzendingen goed moesten kunnen ontvangen, is het volgende schema aangenomen: het linker (L) en rechter (R) kanaal werden opgeteld tot de som M = (L+R)/2 en van elkaar afgetrokken tot het verschil S = (L−R)/2 en op een 38 kHz signaal gemoduleerd bij het signaal gevoegd. Een mono-ontvanger gebruikt alleen het M-signaal. Een stereo-ontvanger haalt met behulp van een stereodecoder de L- en R-kanalen uit: L = M+S and R = M−S. Om dit decoderen mogelijk te maken wordt nog een 19 kHz piloottoon (de halve modulatiefrequentie) bij het signaal gevoegd, hiermee kan de 38 kHz draaggolf van het S-signaal gereconstrueerd worden. In de ontvanger wordt alles boven de 15 kHz uit het weer te geven signaal gefilterd. Omdat storingen bij een grotere bandbreedte meer doorgelaten worden verklaart dit waarom stereo-ontvangst gevoeliger is voor ruis.
Aan FM-uitzendingen kan digitale informatie meegeleverd worden in het RDS signaal. RDS levert 1187,5 bits per seconde, en is daarmee alleen geschikt voor tekst.
In sommige landen zijn kleine zenders toegestaan die het signaal van bijvoorbeeld een mp3-speler of draadloze microfoon uitzendt, zodat deze op een FM-radio te horen is.
Kanaalindeling
De FM-band is ook onderverdeeld in kanaalnummers. In de onderstaande tabel is de draaggolffrequentie (middenfrequentie) gekoppeld aan een kanaalnummer. Elk kanaalnummer komt overeen met een frequentie die een veelvoud is van 300 kHz. Op oude radio's worden deze kanaalnummers vaak op de afstemschaal vermeld. Tegenwoordig worden deze kanaalnummers nauwelijks meer toegepast, in plaats daarvan wordt de frequentie (in MHz) gepubliceerd. Een zender hanteert trouwens lang niet altijd een frequentie die een veelvoud is van 300 kHz.
| kanaal | frequentie | kanaal | frequentie | kanaal | frequentie | kanaal | frequentie |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 87,3 MHz | 19 | 92,7 MHz | 37 | 98,1 MHz | 55 | 103,5 MHz |
| 2 | 87,6 MHz | 20 | 93,0 MHz | 38 | 98,4 MHz | 56 | 103,8 MHz |
| 3 | 87,9 MHz | 21 | 93,3 MHz | 39 | 98,7 MHz | 57 | 104,1 MHz |
| 4 | 88,2 MHz | 22 | 93,6 MHz | 40 | 99,0 MHz | 58 | 104,4 MHz |
| 5 | 88,5 MHz | 23 | 93,9 MHz | 41 | 99,3 MHz | 59 | 104,7 MHz |
| 6 | 88,8 MHz | 24 | 94,2 MHz | 42 | 99,6 MHz | 60 | 105,0 MHz |
| 7 | 89,1 MHz | 25 | 94,5 MHz | 43 | 99,9 MHz | 61 | 105,3 MHz |
| 8 | 89,4 MHz | 26 | 94,8 MHz | 44 | 100,2 MHz | 62 | 105,6 MHz |
| 9 | 89,7 MHz | 27 | 95,1 MHz | 45 | 100,5 MHz | 63 | 105,9 MHz |
| 10 | 90,0 MHz | 28 | 95,4 MHz | 46 | 100,8 MHz | 64 | 106,2 MHz |
| 11 | 90,3 MHz | 29 | 95,7 MHz | 47 | 101,1 MHz | 65 | 106,5 ;MHz |
| 12 | 90,6 MHz | 30 | 96,0 MHz | 48 | 101,4 MHz | 66 | 106,8 MHz |
| 13 | 90,9 MHz | 31 | 96,3 MHz | 49 | 101,7 MHz | 67 | 107,1 MHz |
| 14 | 91,2 MHz | 32 | 96,6 MHz | 50 | 102,0 MHz | 68 | 107,4 MHz |
| 15 | 91,5 MHz | 33 | 96,9 MHz | 51 | 102,3 MHz | 69 | 107,7 MHz |
| 16 | 91,8 MHz | 34 | 97,2 MHz | 52 | 102,6 MHz | 70 | 108,0 MHz |
| 17 | 92,1 MHz | 35 | 97,5 MHz | 53 | 102,9 MHz | ||
| 18 | 92,4 MHz | 36 | 97,8 MHz | 54 | 103,2 MHz |
Zie ook
- FM omroepzenders in Nederland (nationaal)
- FM omroepzenders in Nederland (regionaal)
- FM omroepzenders in Nederland (lokaal)
